Testosteron to najważniejszy męski hormon płciowy, ale jego rola wykracza daleko poza sferę seksualności. Wpływa na budowę mięśni, gęstość kości, nastrój, zdolności poznawcze, metabolizm i ogólną witalność. Spadek jego poziomu jest naturalnym procesem starzenia, ale coraz częściej obserwuje się go także u młodszych mężczyzn – na skutek stresu, otyłości czy chorób przewlekłych. Wczesne rozpoznanie niedoboru pozwala uniknąć poważnych konsekwencji zdrowotnych i poprawić jakość życia.
Rola testosteronu w organizmie
Funkcje fizyczne i psychiczne
-
Rozwój i utrzymanie masy mięśniowej – hormon wspiera syntezę białek i regenerację po wysiłku.
-
Gęstość kości – chroni przed osteoporozą, która u mężczyzn często bywa niedoceniana.
-
Metabolizm tłuszczów i węglowodanów – wpływa na poziom glukozy i lipidów, obniżając ryzyko cukrzycy typu 2.
-
Zdrowie psychiczne – reguluje nastrój, pewność siebie, funkcje poznawcze i libido.
Naturalny spadek z wiekiem
Po 30. roku życia poziom testosteronu obniża się średnio o 1–2% rocznie. To zjawisko fizjologiczne, ale u niektórych mężczyzn spadek jest zbyt szybki i prowadzi do objawów klinicznych.
Objawy niedoboru testosteronu
Fizyczne
-
przyrost tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha
-
spadek masy i siły mięśniowej
-
osłabienie kości, zwiększona łamliwość
-
obniżone libido, zaburzenia erekcji
-
przewlekłe zmęczenie i problemy ze snem
Psychiczne i metaboliczne
-
drażliwość, obniżony nastrój, a nawet depresja
-
spadek koncentracji i pamięci
-
zwiększone ryzyko insulinooporności i cukrzycy typu 2
-
podwyższone ciśnienie tętnicze i niekorzystny profil lipidowy
Jeżeli obserwujesz kilka z tych objawów jednocześnie, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania.
Przyczyny obniżenia testosteronu
-
Starzenie się organizmu – naturalny proces, który można spowolnić zdrowym stylem życia.
-
Otyłość i brak aktywności fizycznej – tkanka tłuszczowa sprzyja konwersji testosteronu do estrogenu.
-
Choroby przewlekłe – cukrzyca, zespół metaboliczny, choroby tarczycy, przewlekły stres.
-
Leki – m.in. niektóre środki przeciwdepresyjne czy glikokortykosteroidy.
-
Niedobory witaminy D, cynku i magnezu, które są kofaktorami w produkcji testosteronu.
Diagnostyka – jakie badania wykonać
Podstawowy pakiet
-
Testosteron całkowity – najczęściej zlecane badanie.
-
Testosteron wolny – ocenia biologicznie aktywną frakcję hormonu.
-
SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe) – niezbędna do prawidłowej interpretacji poziomu testosteronu wolnego.
Badania uzupełniające
-
LH i FSH – określają, czy problem leży w jądrze czy w przysadce mózgowej.
-
Profil tarczycowy (TSH, FT4) – choroby tarczycy mogą maskować objawy niedoboru testosteronu.
-
Morfologia, glukoza, lipidogram – ocena ogólnego stanu zdrowia i czynników ryzyka sercowo-metabolicznego.
Badanie wykonuje się rano (najlepiej między 7:00 a 10:00), na czczo, ponieważ w tym czasie poziom hormonu jest najwyższy.
Sprawdź pakiet badań hormonalnych dla mężczyzn na zdrowegeny.pl – zamów online i wykonaj w jednym z setek punktów pobrań w Polsce, bez skierowania.
Leczenie i profilaktyka
Zmiana stylu życia
Pierwszym krokiem jest redukcja masy ciała, regularna aktywność fizyczna (szczególnie trening oporowy), odpowiednia ilość snu i unikanie przewlekłego stresu.
Suplementacja
W wielu przypadkach pomocna jest suplementacja witaminy D, cynku, magnezu oraz zdrowa dieta bogata w dobre tłuszcze i białko.
Terapia hormonalna
Gdy poziom testosteronu jest znacząco obniżony i towarzyszą temu objawy kliniczne, lekarz może rozważyć terapię zastępczą (TRT). Wymaga to regularnej kontroli poziomu hormonów, hematokrytu i funkcji wątroby.
Dlaczego warto działać wcześnie
Nieleczony niedobór testosteronu zwiększa ryzyko zespołu metabolicznego, osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych i obniżenia jakości życia. Wczesne wykrycie zaburzeń pozwala na wdrożenie działań profilaktycznych i uniknięcie długotrwałych powikłań.
Podsumowanie
Testosteron to nie tylko hormon męskości, lecz fundament zdrowia metabolicznego i psychicznego. Spadek jego poziomu nie jest wyłącznie problemem starszych mężczyzn – może dotyczyć także trzydziesto- i czterdziestolatków prowadzących intensywny tryb życia. Regularne badania, zdrowy styl życia i w razie potrzeby odpowiednia terapia pozwalają zachować energię, sprawność i dobre samopoczucie na długie lata.
