Co nam grozi za posługiwanie się fałszywym dokumentem?

Pięć lat temu stwierdzono 32 tysiące przestępstw polegających na fałszerstwie dokumentów. Poza przestępstwami na wielką skalę coraz częściej spotyka się działanie takie jak np. fałszowanie biletu w celu np. uzyskania darmowego parkingu czy zniżki w komunikacji miejskiej. Jakie kary grożą za tego typu czyny?

Zmiany w przepisach

Od 2010 roku do ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. dodano paragraf 2a, który może złagodzić karę, jeśli doszło do przypadku o mniejszej wadze. Możliwa jest wtedy kara grzywny lub umorzenia, a także odstąpienie od wymierzenia kary. Przepis ten zaczął obowiązywać od 8 czerwca 2010. Zmiana ta oznacza, że sąd może łagodniej potraktować sprawcę, który dokonał czynu mniejszej wagi. Do tej pory takie działania (nawet jak podrobienia podpisów, działając w interesie danej osoby) zawsze były karami pozbawienia wolności, zasądzanymi jednak w zawieszeniu. 

Kara

Jak zaznacza adwokat Krzysztof Śpiewak w swoim artykule dostępnym tutaj: https://smadwokaci.pl/aktualnosci/prawo-karne/poslugiwanie-sie-falszywym-dokumentem-i-podrabianie-dokumentow/, przestępstwa posługiwania się fałszywymi dokumentami bardzo często dopuszczają się osoby prowadzące działalność gospodarczą  oraz ci, którzy mają uprawnienia do ich wystawiania. Za posługiwanie się fałszywym dokumentem, jego podrabianie lub przerabianie grozi kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Karane jest także przygotowanie do popełnienia tego przestępstwa. Za same przygotowania grozi kara do roku pozbawienia wolności. 

Podrobienie, a przerobienie 

Celem wprowadzenia kar za posługiwanie się fałszywymi dokumentami jest ochrona wiarygodności dokumentów. Dokumentem jest każdy przedmiot, który stanowi dowód uprawnienia lub obowiązku jakiejś osoby. Może to być między innymi bilet tramwajowy, bilet wstępu na koncert. Dokumentami są także np. dane komputerowe. Przestępstwo może być popełniane przez samo podrabianie lub przerabianie dokumentu, ale także posługiwanie się takim dokumentem. Fałszerstwem dokumentu nie będzie zatem np. przerobienie planu lekcji, ale listy obecności w pracy czy na uniwersytecie już tak. Kiedy dokument jest podrobiony? Wtedy kiedy próbuje się zachować pozór, że pochodzi od od innej osoby, a nie sprawcy. Przestępstwo zostaje popełnione niezależnie od tego, czy osoba, której podpis podrobiono wiedziała o tym i wyraziła zgodę. Dzieję się tak ze względu na wspomniany wcześniej cel ustawy. Dokument jest z kolei przerobiony wtedy, kiedy nadano oryginalnemu, autentycznemu dokumentowi inną treść niż ta, którą posiadał. Może zostać on zmodyfikowany np. przez dopiski czy sporządzenie nowej umowy o zmienionej treści. Przykładem przerabiania dokumentu jest np. zmiana daty na zwolnieniu lekarskim. Jednym z przypadków tego typu praktyki jest kara dla maturzystki, która podrobiła datą na szkolnej legitymacji po to, by wyjść ze znajomymi do klubu. 

Użycie dokumentu

Samo użycie podrobionego dokumentu polega na działaniu sprawcy, które ma umożliwić adresatowi zapoznanie się ze sfałszowanym dokumentem. Nie musi to być jednak osobiste przedłożenie dokumentu, ale także pozostawienie dokumentu w miejscu, w którym adresat może się z nim zapoznać. Przygotowanie do popełnienia przestępstwa zachodzi, gdy sprawca podejmuje czynności, które mają stworzyć warunki do popełnienia czynu np. tworzy plan działania lub wchodzi w porozumienie z inną osobą. Celem działania sprawcy ma być posłużenie się sfałszowanym dokumentem jako autentycznym. Jeżeli np. ktoś kupuje sobie dyplom ukończenia studiów dla celów prywatnych, aby zaimponować swoim znajomym, nie istnieje zamiar użycia podrobionego dokumentu. 

Podrabianie i odpowiedzialność

Podrabianie dokumentów to także np. fałszowanie pieniędzy, wyłudzenie kredytu czy wyłudzenie VAT. Do podrobienia dokumentów można zaliczyć np. sfałszowanie podpisu na upoważnieniu do odebrania paczki. Kto podlega karze za posługiwanie się fałszywym dokumentem? Według artykułu 273 Kodeksu Karnego – na odpowiedzialność narażona jest każda osoba, która wiedziała o tym, że dokument, którym się posługuje jest fałszywy, lub nawet miała wątpliwości co do jego autentyczności, ale mimo to postanowiła się nim posłużyć. Według adwokata Krzysztofa Śpiewaka z Poznania (kancelaria https://smadwokaci.pl), nie możemy zostać pociągnięci do odpowiedzialności, jeśli używając dokumentu nie wiemy, że został on przerobiony.

Dokumenty osobiste

Fałszerstwo dokumentów może dotyczyć także takich dokumentów jak np. dowód osobisty, paszport lub prawo jazdy. Mówi o tym artykuł 274 Kodeksu Karnego: „Kto zbywa własny lub cudzy dokument stwierdzający tożsamość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.” Takiej samej karze podlega kradzież dokumentu, jego przywłaszczanie, bezprawne przewożenie lub przesyłanie za granicę. Dodatkowo karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 podlega także ten, kto niszczy, ukrywa lub usuwa dokument, do którego nie ma prawa. 

Fałszowanie pieniędzy

Fałszowanie pieniędzy dotyczy wszelkich form pieniądza – nawet jeśli nie został on wprowadzony do obrotu. Za takie działanie grozi kara do 25 lat pozbawienia wolności. Karane jest także przyjmowanie do obiegu fałszywych pieniędzy, ich przewożenie czy pomaganie w ukryciu. Za te działania grozi z kolei kara od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Z kolei samo przygotowanie do popełnienia przestępstwa karane jest pozbawieniem wolności do 5 lat. 

Podrobienie podpisu

Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że z pozoru niewinne podrobienie podpisu może nieść bardzo poważne konsekwencje nawet jeśli osoba, której podpis podrabiamy jest tego świadoma i wyraża zgodę na takie działania. Nie jest ważne, czy został podrobiony oryginał dokumentu, jego kopia czy kserokopia. Ocena takiego działania przez sąd może być jednak inna w przypadku gdy osoba, której podpis podrobiono wyraziła na to zgodę. Jeśli ktoś podrobił podpis w celu ochrony interesów innej osoby, może się okazać, że sąd weźmie pod uwagę okoliczności, które wskazują na znikomą szkodliwość społeczną czynu. 

Mamy nadzieję, że artykuł wyjaśnił Tobie wątpliwości dotyczące posługiwania się fałszywym dokumentem. Warto zwrócić uwagę, że działania z pozoru niegroźne, takie jak wpisanie się za kogoś na listę obecności czy podpisanie potwierdzenia odbioru paczki także są przestępstwami, zatem należy takie działania traktować z powagą.